راهنمای سفر آخرت

 (مرحله هفتم) نفخ صور 

نفخ صور : فریاد مرگ و حیات می باشد.

در قرآن کریم درباره این مرحله و منزل انسان در مسیر سفر آخرت چنین آمده:
«وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْری فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ».

و در صور دمیده می شود و تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند می میرند مگر کسانی که خدا بخواهد،

سپس بار دیگر در صور دمیده می شود ناگهان همگی به پا می خیزند و در انتظار هستند.

از این آیه به دست می آید. نفخ صور در حقیقت یک صاعقه و صیحه عقلی است که تمام آسمان و زمین را پر می کند

سبب مرگ ناگهانی همه موجودات زنده می شود و یا همه را به حرکت و جنبش در می آورد و سبب حیات و زنده شدن آنها می شود.

«و یوم ینفخ فی الصور ففزع من فی السموات و من فی الارض من شاء الله وکل اتوه داخرین» – سوره زمر، آیه 68

قیامت برپا می شود،

در حالی که دو نفر پارچه گشوده اند تا خرید و فروش کنند و هنوز درهم نپیچیده اند که رستاخیز بر پا می شود

آدمی لقمه اي براي گذاشتن در دهان بالا می برد و پیش از رسیدن به دهان قیامت می شود و مردي آب حوض می گشاید تا حیوان خویش آب دهد و هنوز آب نداده قیامت قیام می کند.

– بحار الانوار، ج 6، ص 229

نفخ صور چند بار انجام می‏ شود؟

“ونفخ فی الصور فصعق من فی السموات و من فی الأرض الا من شاء الله…”

ظاهر آنچه در کلام خدای تعالی در معنای نفخ صور آمده این است که این نفخه دو بار صورت می‏ گیرد،

یک بار برای اینکه همه جانداران با هم بمیرند، و یکبار هم برای اینکه همه مردگان زنده شوند.

و این معنا از روایات وارده از ائمه اهل بیت (ع) است.

بنابراين ، نبايد الفاظى را كه حقايق عالم غيب و معنا را بيان مى كنند بر معناى شناخته شده شان حمل كرد.

در اين راستا، نفخ صور معنايى دارد كه واقعيتش بر ما روشن نيست ،

و نبايد آن را به همان معناى دميدن در شيپور حمل كرد، بلكه بايد گفت اين تعبير،

كنايه لطيف و زيبايى از آن دو حادثه عظيم است كه در نفخه اول تمام اهل زمين و همه كسانى كه در آسمان ها هستند مى ميرند؛

و در دميدن دوّم تمام آن مردگـان به حيات جديد برگـشته و رستاخيز بزرگ انجام مى گيرد.

 ر . ك . كهف ، آيه 99 ؛ مؤ منون ، آيه 101

حتميت وقوع نفخ صور

نفخ صور به خاطر نقش تعيين كننده اى كه در برپايى معاد دارد وقوعش حتمى بوده و از مسايل قطعى مربوط به قيامت به حساب مى آيد.

بدين خاطر از ضروريات دينى محسوب مى شود كه اعتقاد به آن و باور داشتنش ، همـچـون اعتقاد و باور اصل معاد ضرورى و واجب است .

و (به خاطر بياوريد) روزى را كه در صور دميده مى شود و تمام كسانى كه در آسمانها و زمين هستند در وحشت فرو مى روند جز كسانى كه خدا بخواهد و همگى با خضوع در پيشگاه او حاضر مى شوند:

وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ ذلِكَ يَوْمُ الْوَعيدِ،آيه 33.عبس

و در صور دميده مى شود، آن روز، روز تحقق وعده وحشتناك است .

حضرت على (ع ) در اين زمينه مى فرمايد:

وَ يُنْفَخُ فِى الصُّورِ فَتَزْهَقُ كُلُّ مُهْجَةٍ وَ تَبْكَمُ كُلُّ لَهْجَةٍ وَ تَذِلُّ الشُّمُّ الشَّوامِخُ وَ الصُّمُّ الرَّواسِخُ 157- نهج البلاغه ، فيض الاسلام ، خطبه 186 ، ص 629

در صور دميده مى شود،

پـس هر جانى از تن بيرون رفته و هر زبانى لال مى گردد (مرگ همه را فرا مى گيرد) و كوههاى بلند و سنگهاى محكم و استوار خورد گشته از هم مى پاشند.

امام سجاد (ع ) در دعاى سوّم صحيفه سجاديه در ضمن مناجات با خداوند بزرگ مى فرمايد:

و اسرافيل صاحب صور كه چشم گشوده و بر هم نمى زند، منتظر فرمان توست تا با دميدن در صور، خفتگان قبرها را بيدار كند.

 

اقسام نفخ صور

نفخ صور دو قسم است :

يكى نفخى است كه باعث مرگ موجودات زنده مى شود كه از آن به (نفخ اماته) ياد مى كنند و

ديگرى نفخى كه به واسطه آن مردگان زنده مى شوند، كه به (نفخ احيا) موسوم است .

نفخ اماته و بازتاب آن در نظام هستى قرآن درباره اين نفخ مى فرمايد:

وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ مَنْ فِى الاَْرْضِ اِلاّ مَنْ شاءَ اللّهُ

– علم اليقين ، فيض كاشانى ، ج 2 ، ص 892

 

و در صور دميده مى شود، پـس تمام كسانى كه در آسمانها و زمين هستند جز كسانى كه خدا بخواهد مى ميرند.

 

حضرت امام سجاد (ع) در اين زمينه مى فرمايد:

… اسرافيل در صور مى دمد، پس صدايى از آن طرف صور كه به سوى زمين است خارج مى شود، و در روى زمين صاحب روحى نمى ماند مگر اين كه بيهوش ‍ شده مى ميرد؛

و صدا از آن طرف صور كه به سوى آسمانهاست خارج مى شود؛

پس در آسمانها صاحب روحى نمى ماند، مـگـر اين كه بيهوش شده مى ميرد، جز اسرافيل .

آنـگـاه خداوند به اسرافيل مى گويد:

اى اسرافيل بمير، پس اسرافيل مى ميرد،

تا زمانى كه خداوند بخواهد در اين وضعيّت توقف مى كند.

 

سپس ‍ خداوند فرمان مى دهد كه آسمانها بطور سريع گردش كنند و به كوه ها امر مى كند كه بگردند؛

 

و اين همان گفتار خداوند است كه فرمود:

(يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراَ وَ تَسيرُ الْجِبالُ سَيْرا)

– سنن ترمذى ، ج 4 ، ص 41 ،

روزى كه آسمان شديدا به حركت در مى آيد، و كوهها از جاكنده و متحرك مى شوند.

– لئالى الاخبار ، شيخ محمد نبى تويسركانى ، ج 5 ، ص 53 ، قرآن كريم در آيات ديـگـرى به بازتاب نفخه اول در نظام هستى وآثار بجا مانده از آن تصريح مى كند:

فَاِذا نُفِخَ فِى الصُّورِ نَفْخَةٌ واحِدَةٌَ وَ حُمِلَتِ الاَْرْضُ وَ الْجِبالُ فَدُكَّتا دَكَّةً واحِدَةًَ فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْواقِعَةَُ وَ انْشَقَّتِ السَّماءُ فَهِىَ يَوْمَئِذٍ واهِيَةٌ

 حاقه، آيات 13 ـ 16

به محض اين كه يك بار در صور دميده شود،

و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره در هم كوبيده و متلاشى گردند،

در آن روز (واقعه عظيم ) روى مى دهد! آسمانها از هم مى شكافند و سست مى گردند و فرو مى ريزند.

– تفسير نمونه ، ج 24 ، ص 449 و بحار الانوار ، ج 7 ، ص 82.

از مجموع اين گـونه آيات بدست مى آيد كه با نفخه اوّل و تحولات حاصل از آن چهره اين جهان بطور كلى تغيير كرده و به غير آسمان و زمين فعلى تبديل خواهد شد.

 ر. ك . ابراهيم ، آيه 48 ؛ انبياء، آيه 104 ؛ معارج، آيه 8 ؛ انفطار

 

نفخ احيا

بدنبال نفخه اماته ، اسرافيل بار ديگر به امر خداوند در صور مى دمد،

و همه مردگان زنده مى شوند، و پـس از تحقق نفخه احيا و زنده شدن مردگان همه مردم براى حسابرسى آماده مى گردند.

قرآن درباره نفخه احيا مى فرمايد:

سپس بار ديگر در صور دميده مى شود، ناگهان همگى بپا مى خيزند و در انتظار (حساب و جزا) هستند. – زمر،آيه 68.

حضرت امام سجّاد (ع ) در روايت ياد شده بعد از بيان نفخه اماته مى فرمايد:

پـس موجودات تا زمانى كه خدا بخواهد و مصلحت بداند در چنين حالتى (مرگ) توقف مى کنند…

سـپـس خداوند جبار (توسط اسرافيل) يكبار در صور مى دمد،

پس از آن طرف صور كه به سوى آسمان هاست صدا خارج مى شود، پس در آسمانها كسى نمى ماند مگر آن كه زنده است ،

و همان طورى كه بود مى ايستد، و حاملان عرش برمى گردند،

و بهشت و جهنّم حاضر مى شود و تمام آفريدگان براى حساب محشور مى شوند.

راوى مى گويد: در اين هنگام امام سجّاد (ع ) را ديدم كه به شدّت گريه مى كرد. بحار الانوار ، ج 6 ، ص 324

توجه شود، گرچه آن حضرت در اين روايت وقوع نفخ احيا را به خدا نسبت مى دهد،

ليكن چنانچه از دعاى سوّم صحيفه سجاديه نقل كرديم

و نيز از برخى روايات ديگر نيز برمى آيد نفخ احيا هم توسط اسرافيل تحقق مى پذيرد،

يعنى پس از نفخ اماته و مردن همه موجودات ، خداوند اسرافيل را زنده مى كند و او با دميدن دوباره در صور موجب زنده شدن مردگـان مى شود.

ر .ك . علم اليقين ، ملاّ محسن فيض كاشانى ، ج 2 ، ص 896 ـ 897

 

ناگهانى بودن هر دو نفخه

از آيات و روايات استفاده مى شود كه هر دو نفخه به صورت ناگهانى تحقق مى يابد.

امّا نفخه اوّل غافلگـيرانه است ،

بـگـونه اى كه گـروه زيادى از مردم مشغول كسب و كار و مخاصمه و جدال برسر اموال و خريد و فروشند .

صيحه نخستين واقع مى شود و همگى مى ميرند:

مهلت داده نمى شوند، مگر صيحه واحدى را كه آنان را در حالى كه مخاصمه مى كنند،

مى گيرد پس نمى توانند وصيتى كنند و نه به سوى اهل خود برگردند.
يس آيات 49 ـ 50

قرآن در مورد صيحه دوّم مى فرمايد:

پس ناگهان آنان ايستاده اند و در انتظار (حساب و جزا) هستند.- زمر آيه 68

اين مطلب نشان مى دهد كه نفخه دوّم نيز ناگهانى است

و بعد از زنده شدن به واسطه نفخه دوّم ، تمام خلايق براى حساب و جزا وارد صحراى محشر مى شوند .

هر كس در انتظار سرنوشت خود مى ماند كه به سوى جهنم برود يا به سوى بهشت…

 کتاب راهنمای سفر اخرت

ناصر کاوه